De geschiedenis van de Gentse horticultuur en de onderzoeksmogelijkheden van het bijhorende (im)materiële erfgoed zijn weinig gekend. Er zijn daarenboven vele schakels die de geschiedenis ervan mee vormgeven, van onderzoeker over teler, tot onderwijzer. De talloze bronnen en objecten die ze opmaken of ontvangen, vaak vanuit verschillende perspectieven, behoren allemaal tot dit rijke erfgoed.
Flore de Gand geeft onder Resultaten > Botanici aan welke bronnen bruikbaar zijn voor onderzoek naar drie vooraanstaande botanici die binnen het project Flore de Gand centraal stonden: Aimé Mac Leod, Julius Mac Leod en Charles Van Hoorebeke. Het geeft meer specifiek een overzicht van archieven, collecties en literatuur die nuttig zijn voor een studie naar deze Gentse protagonisten. De focus ligt niet alleen op de wetenschappelijke neerslag van hun werk, maar ook op hun maatschappelijke invloed in de stad Gent en binnen de samenleving.
Flore de Gand werpt in deze zoekwijzer bijkomend een verkennend licht op andere botanici en botanische instituten, relevante opleidingen, kwekers, telers en verkopers, en sierteeltverenigingen die in en rond Gent actief waren. Naast literatuur- en websiteverwijzingen brengt het enkele archieven en collecties in kaart die als uitgangspunt kunnen dienen om een onderzoek naar de geschiedenis van de Gentse horticultuur sinds de achttiende eeuw aan te vatten. Het geeft per type archiefvormer ook aan welke archiefstukken aangetroffen kunnen worden en hoe de onderzoeker hier mee aan de slag kan gaan.
De bronnen met betrekking tot de Gentse horticultuur zijn potentieel ontelbaar, maar vaak onbekend of verspreid. De zoekwijzer is dan ook niet volledig en wordt regelmatig aangevuld.
Zelf op onderzoek in de collecties?
Flore de Gand bracht archieven en collecties in kaart die als basis kunnen dienen voor verder onderzoek naar de Gentse horticultuur. De archieven worden aangemeld bij Archiefpunt. Hieronder vindt u een overzicht.
Archieven van sierteeltverenigingen
| Archief | Bewaarplaats | Datum |
|---|---|---|
| Archief Koninklijke Maatschappij voor Landbouw en Plantkunde/ Floraliën | Liberas | 1808-heden |
| Archief Koninklijke Maatschappij voor Landbouw en Plantkunde/ Floraliën | Universiteitsbibliotheek Gent | 1815-1911 |
| Archief Société pour l’exploration de la flore Phanérogamique des Flandres | Universiteitsbibliotheek Gent | 1856-1862 |
| Archief Société d’Horticulture | Universiteitsbibliotheek Gent | 1855, 1885 |
| Archief Société Dodonaea | Universiteitsbibliotheek Gent | 1851-1897 |
| Archief Koninklijk Natuurwetenschappelijk Genootschap Dodonaea | Universiteitsarchief Gent | 1945-1958 |
| Archief Société l’Avenir Horticole | Universiteitsbibliotheek Gent | 1875-1909 |
Archieven van plantentuinen
| Archief | Bewaarplaats | Datum |
|---|---|---|
| Archief Baudelo Plantentuin Gent | Universiteitsbibliotheek Gent | 1837-1910 |
| Plannen Plantentuin Gent | Universiteitsbibliotheek Gent | 1931 |
| Plannen Plantentuin Gent | Universiteitsarchief Gent | 1900-1981 |
| Archief Plantentuin | Universiteitsarchief Gent | 1813-heden |
Archieven van opleidingen
| Archief | Bewaarplaats | Datum |
|---|---|---|
| Archief Tuinbouwschool Melle | Tuinbouwschool Melle | 1849-heden |
| Archief Rijkslandbouwhogeschool UGent | Universiteitsarchief Gent | 1849-1999 |
| Archief faculteit Bio-ingenieurswetenschappen UGent | Universiteitsarchief Gent | 1879-2014 |
| Archief faculteit Wetenschappen UGent | Universiteitsarchief Gent | 1837-2018 |
| Collectie cursussen UGent | Universiteitsarchief Gent | 1839-heden |
Archieven van kwekers, telers en verkopers
Er zijn verschillende bronnen die een overzicht bieden van sierteeltbedrijven in en rond Gent, waaronder de Annuaire de commerce et de l’industrie de Belgique, de Wegwijzers van de Stad Gent en de Provincie Oost-Vlaanderen en de Annuaire du Fleuriste. Ze geven niet alleen een indicatie van de hoeveelheid aan bedrijven, maar vaak ook van hun geografische verspreiding en (evolutie van) hun teelt. Ze kunnen als uitgangspunt dienen om onderzoek naar deze bedrijven te starten.
Archief Gent stelde een overzicht samen van alle bedrijven die tussen 1862 en 1896 actief waren in de Gentse horticultuur. In dit overzicht staan per jaar de bedrijfsnaam, de locatiegegevens en de teelt van 13.500 bedrijven uit Gent en omstreken. De databank is samengesteld op basis van gegevens uit de Wegwijzers van de Stad Gent en de Provincie Oost-Vlaanderen, aanwezig in Archief Gent. Een voorname doelstelling was om op basis van deze gegevens de beelden en verhalen die tijdens het project Flore de Gand verzameld werden te linken aan exacte locaties. De databank is echter nog niet volledig. Voor de periodes voor 1862 en na 1896 wordt de databank in de toekomst verder aangevuld en verrijkt met gegevens uit de Wegwijzer en uit vele andere bronnen. Er wordt ook nog gewerkt aan een concordantie tussen de oude en huidige straatnamen.
Archieven van andere actoren
Veel van de hierboven vermelde archieven zijn disparaat bewaard of vermengd geraakt met andere archieven. Dit zorgt vaak voor een versnippering van dit erfgoed – en bijgevolg van het geheugen en de geschiedenis ervan. Het is dan ook belangrijk de verschillende archiefvormers samen of naast elkaar te bestuderen. Daarenboven komen er nog andere types archiefvormers of archieven in aanmerking. De geschiedenis van de horticultuur is namelijk niet in een vacuüm gebeurd, maar komt tot stand door interactie met andere archiefvormers. Onder meer archieven van provincies, arrondissementscommissariaten, steden en gemeenten, O.C.M.W. (en rechtsvoorgangers), kerkfabrieken, notariaten, registratiekantoren en rechtbanken kunnen onderzoek naar dit erfgoed verrijken.
Opbouw zoekwijzer
De zoekwijzer kwam tot stand binnen het project Flore de Gand dat in 2018 werd opgestart. Het project tracht het verdwijnende sierteeltverleden van Gent en omstreken terug onder de aandacht te brengen. Een van de doelstellingen was de opmaak van een overzicht van relevante archieven met betrekking tot Aimé Mac Leod, Julius Mac Leod en Charles Van Hoorebeke. Het resultaat hiervan is een zoekwijzer Flore de Gand.
De zoekwijzer werd samengesteld door naar deze protagonisten op zoek te gaan in verschillende ergfoeddatabanken en -toegangen, en naslagwerken. Tijdens deze prospectie werden er ook verschillende lokale erfgoed- en heemkundige kringen aangeschreven en gingen de projectpartners in de eigen collectie op zoek naar archieven. Er zijn bijkomend ook andere archieven gevonden die relevant zijn voor onderzoek naar de geschiedenis van de horticultuur in en rond Gent. Die verwijzingen werden mee gebundeld en aangevuld in de zoekwijzer. Alle archiefcollecties werden daarnaast geïdentificeerd in archieffiches en aangeleverd aan Archiefpunt. Tot slot werd er een inleidende leeswijzer samengesteld met literatuur- en websiteverwijzingen naar relevant materiaal over de drie protagonisten en de Gentse horticultuur meer algemeen.